BirmaWprowadzenie

Birma jest jeszcze dla wielu znakiem zapytania – spora część turystów nie słyszała nawet o takim państwie, zaś inni nie mają pojęcia co można w Birmie zwiedzić. Pomimo zmian i otwarcia na świat, które nastąpiło stosunkowo niedawno, Mjanma jest pełna skrajności. Z jednego z najbogatszych, stała się jednym z najbiedniejszych krajów świata. Jest również idealnym przykładem na to, jak żądza władzy może doprowadzić państwo do ruiny. Mimo zamknięcia, uciskania przez władzę i biedy, uśmiech Birmańczyka, czasem pełnego czerwonego betelu (popularna używka), jest najszczerszym uśmiechem, jakim turysta może być obdarowany. Choć Birma ma w zanadrzu miejsca, które hipnotyzują i wprawiają w osłupienie, to wśród zdjęć oblanych we wschodzącym słońcu pagód będzie również zdjęcie tego uśmiechu, a także wspomnienia osób, które zaczarowały Wam podróż. Z tego powodu Birmę warto zwiedzać będąc wśród jej mieszkańców.

>>>SPRAWDŹ: Przygotujemy dla Ciebie miniprzewodnik z najważniejszymi informacjami o Birmie!

Junta wojskowa rządzi w kraju od 1962 roku z przerwami; jednak w 2011 roku w wyniku wyborów parlamentarnych został wyłoniony rząd, który formalnie od tego momentu pełni władzę nad Birmą. Wybory zostały poprzedzone referendum konstytucyjnym w 2010 roku. W wyniku tych zmian, obecny rząd idzie powoli w kierunku demokratyzacji kraju, uwalniając między innymi około 200 więźniów politycznych (w tym chyba najsławniejszą Birmankę – Aung San Suu Kyi), zezwalając na tworzenie związków zawodowych czy łagodząc cenzurę. Te działania poskutkowały znoszeniem sankcji na Birmę, które nałożyły niektóre państwa. Taką sankcję ogłosiła np. Unia Europejska. W 2012 roku odbyły się wybory uzupełniające do parlamentu, w których wygrała Narodowa Liga na rzecz Demokracji.

Stolicą kraju jest Naypyidaw, przejmując tę rolę w 2005 roku od Rangunu. Największymi miastami w kraju są Yangon, a także Mandalay i Basejn.

Językiem urzędowym jest birmański, a obowiązującą w kraju walutą kyat (więcej o walucie znajdziecie w rozdziale INNE), popularny jest jednak także dolar amerykański, którym spokojnie zapłacicie za najpopularniejsze atrakcje (np. Jezioro Inle czy Bagan).

Prawie 90% społeczeństwa wyznaje buddyzm, tak więc widok mnichów w szafranowych szatach oraz świątyń nikogo nie dziwi. Religia ma też silne odbicie w kulturze i zachowaniu Birmańczyków. Innymi religiami praktykowanymi w kraju są: chrześcijaństwo (6%), islam (2%), hinduizm (0,5%) oraz religie plemienne.

Na PKB kraju składa się przede wszystkim rolnictwo, usługi oraz przemysł. Birma eksportuje w głównej mierze ryż, gaz, produkty drzewne, rośliny strączkowe, ale także minerały, w które jej ziemia jest bogata –np. jadeit i kamienie szlachetne.

Coraz większe znaczenie ma także turystyka. W 2015 roku Birma odnotowała wzrost liczby turystów aż o niemal 52%, co było największym wzrostem w Azji. W 2016 roku Birma przyjęła aż 3 miliony zagranicznych turystów. Niedawne otwarcie kraju na turystów oraz działania demokratyzujące z pewnością w dalszym stopniu będą działały na zwiększenie roli turystyki w państwie.

Ważną i dosyć ciekawą informacją jest fakt, że pomimo ruchu prawostronnego, zdecydowana większość samochodów w kraju ma kierownicę po prawej stronie. Stanowczo utrudnia to manewr wyprzedzania, z tego też powodu Birmańczycy są zazwyczaj ostrożnymi kierowcami. Jeśli więc będziecie podróżować tego typu samochodem, nie stresujcie się, jeśli kierowca będzie dosyć mocno zjeżdżał na środek jezdni – wskazana jest nawet pomoc i pełnienie roli pilota ☺.

W pokojach znajdziecie gniazdka brytyjskie, jednak nasze polskie wtyczki spokojnie działają. Oczywiście nie zaszkodzi wziąć przejściówkę.

>>>ZOBACZ TEŻ: Zorganizujemy Twój wyjazd do Birmy za grosze! Kliknij tutaj, żeby dowiedzieć się więcej.

Geografia

Birma jest jednym z większych państw w Azji Południowo-Wschodniej. Wraz z powierzchnią prawie 677 tys. km² zajmuje 39. miejsce na świecie. Na zachodzie graniczy z Indiami i Bangladeszem, od północy z Chinami, a od wschodu z Laosem i Tajlandią.

Mjanma podzielona jest na 7 prowincji i 7 stanów. W 2014 roku liczba ludności wynosiła ponad 51 mln. Państwo zamieszkuje spora ilość grup etnicznych. Największy procent mieszkańców Birmy to Bamarowie (68%). Zdecydowanie mniej jest Szanów (9%) czy Karenów (7%). Mjanmę zamieszkują także Arakanowie, Chińczycy, Hindusi, Monowie i Czinowie, a także wiele innych mniejszych narodów i grup etnicznych.

W Birmie występują trzy główne pasma górskie: Rakhine Yoma, Bago Yoma i Shan Plateau. Wszystkie rozpoczynają się w Himalajach i biegną z północy na południe. Najwyższym szczytem kraju jest Kagaboyazi Taung (5881m n.p.m), znajdujący się na terenie Parku Narodowego Hkakabo Razi (rejony granicy Chińskiej i Indyjskiej). Szczyt wchodzi w skład Wielkich Himalajów.

Birma może pochwalić się także trzema wulkanami: Lwer Chindin (385 m n.p.m.), Mount Popa (1518 m n.p.m.) oraz Singu Plateau (507 m n.p.m.).

Płynąc w dół Morza Andamańskiego, natrafiamy na Archipelag Mjeik (Mergui), który składa się z 804 wysp, częściowo zbudowanych z raf koralowych. Największa z nich jest Kadan, licząca 450km2. Archipelag ciągnie się wzdłuż północnej części Półwyspu Malajskiego. Zaś w Zatoce Bengalskiej, całkiem niedaleko brzegu Birmy, znajdują się dwie wyspy: Jnabie oraz Cheduba.

Geografia Birmy jest zróżnicowana, dzięki czemu kraj pozwala zarówno na takie aktywności jak trekking, jak i zgłębianie wodnego świata podczas snorkelingu czy nurkowania. To także idealne miejsce do poznawania natury, co można uczynić w 11 rezerwatach znajdujących się na terenie kraju.

>>>ZOBACZ TAKŻE: Najbardziej niebezpieczne miejsca na świecie.

Historia

Erę kolonializmu w Birmie rozpoczęła wygrana przez Brytyjczyków wojna brytyjsko-birmańska. W 1920 roku studenci Uniwersytetu Ranguńskiego rozpoczęli strajk przeciwko ustawie uniwersytetu, w wyniku której uczelnia nie posiadała ani jednego Birmańczyka wśród władz. Strajk rozrósł się na skalę całego państwa. Sytuacja skończyła się ostatecznie powstaniem Saya Sana, które po dwóch latach zostało stłumione przez Brytyjczyków – 9 tysięcy powstańców trafiło do obozów koncentracyjnych, zaś 1,5-3 tys. zginęło.

Niedługo po tym, Aung San stanął na czele Antyfaszystowskiej Ligii Wolności Ludu. Pomimo późniejszego zamordowania Aung Sana, który bezsprzecznie był twórcą birmańskiej niepodległości, udało się uchwalić konstytucję oraz podpisać traktat brytyjsko-birmański, w wyniku, którego Birma uzyskała pełną niepodległość.

Po wspomnianych wydarzeniach nastąpiła Dekada demokratyczna – wyłoniono pierwszego prezydenta oraz premiera. Birma duże sukcesy odnosiła na arenie międzynarodowej: stała się liderem Ruchu Państw Niezaangażowanych, a polityk U Thant został nominowany na stanowisko sekretarza generalnego ONZ. Niestety równocześnie rósł problem wojny domowej, w której zawzięcie walczyli separatyści i komuniści. Ne Win w wyniku zamachu stanu objął władzę nad całą Birmą.

Od tego momentu krajem rządziła Birmańska Partia Programu Socjalistycznego. Wszelkie przejawy buntu były krwawo pokonywane. Birma oddaliła się od Chin oraz ZSRR i tak naprawdę na 26 lat odizolowała się od reszty świata. Na terenie kraju nie istniały zagraniczne agencje rozwojowe, zrezygnowano z filii zagranicznych uniwersytetów czy szkół językowych – wycofano także angielski ze szkół birmańskich. Uniemożliwiono wyjazd z kraju i przyjazd do Birmy. Do tego doszła cenzura prasy, zakaz jakiegokolwiek przejawu promowania zachodniego stylu życia. Władza tępiła inteligencje, co doprowadziło do emigracji wielu wykształconych Birmańczyków. Rząd znacjonalizował fabryki, przedsiębiorstwa, a także banki, wprowadzając demonetyzację. To wszystko doprowadziło do tego, że Birma była pełna społeczeństwa nie znającego świata, bez własnych pieniędzy oraz możliwości na rozwój. Ne Win doprowadził do tego, że z jednego z najbogatszych krajów w Azji, Birma stała się najbiedniejszym.

Wszystkie dotychczasowe działania Ne Wina oraz junty doprowadziły do licznych protestów. Ulice Rangunu zapełniły się uczestnikami „Ruchu 88” – ogromnej demonstracji, w której udział wzięły setki tysięcy ludzi. Pełne były także ulice centralnych miast w całym kraju. Nowy szef Partii, Sein Lwin rozprawił się z demonstracjami z pomocą czołgów. Widząc to, zachodnie państwa wycofały pomoc rozwojową i nałożyły na Birmę sankcję. Sein Lwin oddał się do dymisji.

Liczne demonstracje poskutkowały rozpadem struktury państwowej. Armia doprowadziła do trzeciego zamachu stanu, obalając rząd nowego szefa Partii i tworząc „nową juntę”. Aby nie dopuścić do kolejnych protestów, mnóstwo ludzi zostało wysiedlonych z miast na wsie oraz prowincje. Junta przejęła kontrolę nad polityką i gospodarką, obsadzając wojskowych na różnych stanowiskach. Zmieniono także oficjalną nazwę z Birmy na Mjanma.

Duży wpływ w tym czasie zyskała córka Aunga Sana – Aung San Suu Kyi. To właśnie jej partia, Narodowa Liga na Rzecz Demokracji pokonała (zdobywając 81%) w wyborach do parlamentu w 1988 roku Partię Jedności Narodowej, należącą do junty. Wyniki wyborów nie zostały uznane przez władze, a członkowie NLD trafili do więzień. Spora część obywateli uciekała z kraju, znajdując schronienie i lepszy byt w Tajlandii i Indiach.

W 1997 roku pomimo niezadowolenia państw zachodnich, Birma stała się członkiem ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej). Coraz większą władzę nad krajem zyskiwał generał Than Shwe – zmienił on sposób działania junty z kolegialnego na jednoosobowy, przeniósł stolicę kraju do Naypyidaw oraz rozrzutnie obchodził się z budżetem państwa. Jego działania doprowadziły do upadku gospodarki Birmy, a nawet ¾ społeczeństwa żyło poniżej granicy ubóstwa. Kolejny raz społeczeństwo musiało walczyć, wychodząc na ulice. Do protestów dołączyli również mnisi, którzy walczyli w ramach „Szafranowej Rewolucji”. Niestety, demonstracje zostały krwawo stłumione.

Na domiar złego, rok po Szafranowej Rewolucji, Birmę dotknęła największa w historii państwa katastrofa naturalna – przez kraj przeszedł cyklon Nargis. Kataklizm zabrał życie ponad 130 tys. osób oraz pozbawił ponad 2 mln obywateli bez jedzenia oraz dachu nad głową.

W 2008 roku ustanowiono obowiązującą do dzisiaj konstytucję, która daje uprzywilejowane miejsce armii w polityce – czyli tak naprawdę daje jej całą władzę. Państwo zyskało także nową nazwę, Republika Związku Mjanma. Pomimo formalnego zakończenia rządów junty, nowy rząd pełen jest byłych wojskowych.

Rząd zaczął pracować nad demokratyzacją kraju. Kolejne reformy zbliżały kraj do gospodarki mieszanej, do demokracji liberalnej czy pojednania państwa. Powstała Narodowa Komisja ds. Praw Człowieka, uwolniono 200 więźniów politycznych, stonowano cenzurę, wprowadzono prawo do strajku, a nawet zwolniono z aresztu domowego Aung San Suu Kyi.

W 2012 roku miały miejsce wybory uzupełniające, w których Narodowa Liga na Rzecz Demokracji z Aung San Suu Kyi uzyskała 43 z 45 miejsc. Trzy lata później w wyborach parlamentarnych, partia odniosła zdecydowane zwycięstwo. Parlament pierwsze posiedzenie odbył 11 lutego 2016 roku. Wybrano pierwszego cywilnego prezydenta Mjanmy – Htin Kyawa, a Aung San Suu Kyi została State Counsellor of Myanmar. Birma po latach izolacji powoli otwiera się na świat i przy okazji na nowo uczy się życia. Zagraniczni ludzie mogą przyjeżdżać do kraju w poszukiwaniu pracy, a turyści spokojnie zwiedzać skarby Mjanmy. Birmańczycy zaś mogą powoli łapać oddech i z nadzieją obserwować dalszy rozwój kraju.

>>>Jesteś miłośnikiem historii? Sprawdź więc dzieje innych krajów!

Gdy przyjedziecie do Birmy, z pewnością w pierwszych chwilach swojego pobytu zwrócicie uwagę na czerwone, niczym pełne krwi uśmiechy, wysmarowane thanaką twarze oraz wszechobecne longyi, które noszą zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Birma ma bardzo ciekawą i wyrazistą kulturę, której wiele osób jeszcze nie zna.

Betel jest chyba najbardziej rzucającym się elementem w kulturze Birmańczyków. Głównie mężczyźni żują go na potęgę, można by powiedzieć, że nałogowo, a dla wielu turystów czerwona maź i brązowe zęby dalekie są od estetycznych widoków. Ślady betelu można tak naprawdę spotkać wszędzie – ulice są pełne czerwono-rdzawych plam po tej używce (betel powoduje nadmierne wydzielanie śliny, przez co jest on często w trakcie żucia wypluwany). Co to jest betel? Składa się na niego pieprz żuwny (intensywne zielone liście o kształcie serca), który smaruje się mlekiem wapiennym, na który następnie nakłada się nasiona żuwipalmy katechu (areki). Całość na koniec zawija się w kostkę, no i… wkłada do buzi. Niektórzy do podstawowych składników dodają także inne intensywne w smaku przyprawy, jak: cynamon, sok z limonki, tytoń.

Podczas żucia z nasion wydobywa się związek bardzo podobny do nikotyny. Smak mieszanki jest bardzo intensywny, gorzko-ostry. Niektórych może parzyć zawarte w betelu wapno. Jednak po pewnym czasie, powinniście w przełyku czuć ciepło, a także zrelaksowanie połączone z pobudzeniem. To właśnie ze względu na pobudzenie, betel z substancji używanej podczas ceremonii religijnych, stał się używką, po którą Birmańczycy sięgają każdego dnia. Betel oprócz dodawania energii, poprzez swój toksyczny wyciąg, zabija pasożyty przewodu pokarmowego oraz odkaża go. Ponadto osoby go żujące, mają specyficzny zapach ciała, który odstrasza komary i pijawki. Jest to także dobry sposób na nieświeży oddech. Niestety sporym minusem ciągłego używania jest sztywnienie szczęk, ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej oraz barwienie dziąseł, zębów i śliny. Spacerując po miastach Birmy, nie dajcie się nabrać – niekiedy można pomyśleć, że przy ulicznych straganach przygotowywana jest kawa. To jednak właśnie jest betel, który często pakowany jest po 6 zawiniątek.

Innym bardzo charakterystycznym elementem Birmańczyków jest thanaka. Kremowo-żółte twarze mają nie tylko kobiety, ale także część mężczyzn oraz niemal wszystkie dzieci.

Thanaka to sproszkowane drewno drzew z gatunku Murraya lub Limonia acidissima (drzewo musi mieć co najmniej 35 lat), które miesza się z wodą. W różnych regionach Birmy stosowane są inne odmiany thanaki. Biaława maź ma kilka zastosowań: przede wszystkim chroni przed promieniowaniem słonecznym oraz wiatrem, wybiela i wygładza skórę, nadając jej równocześnie blasku, a także reguluje wydzielanie serum, dzięki czemu można nią zwalczać wypryski. Jeżeli chodzi zaś o nakładanie – można to robić zarówno palcem, jak i pędzlem. Sposobów jest wiele: niektórzy thanakę nakładają tylko na policzki, wielu smaruje nią także nos i czoło, zaś inni nie oszczędzają żadnego skrawka twarzy, wysmarowując całą buzię. Również grubość warstwy oraz ewentualne tworzone thanaką rysunki zależą od gustu i potrzeb. Ponadto, niedojrzałe owocowe drzewa lomonia acidissima są dobrym lekarstwem na biegunkę i czerwonkę.

Spore zdziwienie budzi także widok mężczyzn ubranych w długie spódnice. Jest to nic innego jak tradycyjny birmański strój, longyi (nazywane też np. sarong). Spódnice noszone przez kobiety nazywają się htamain, zaś przez płeć męską paso.

Longyi ma kształt walca, a jej wymiary są stałe: 2 metry długości i 80 cm szerokości. Mężczyźni niekiedy podwijają spódnicę, aby nie przeszkadzała im w codziennych obowiązkach. Strój można podzielić na codzienny, kiedy często do ciemnej spódnicy mężczyźni noszą typowo zachodnie bluzki znanych marek oraz odświętne paso, wykonane z najlepszej jakości materiału, często w jasnym odcieniu oraz z geometrycznymi wzorami. Kobiecie htamain wyróżniają się szerokim, często czarnym pasem (ahtet hsin), który ma zapewniać schludny wygląd i nie pozwolić na przemieszczanie się spódnicy. Materiał może być zarówno gładki, jak i posiadać różne wzory (np. kwiaty, czy figury geometryczne). Longyi ma także inne zastosowanie – podczas noszenia ciężkich ładunków na głowie, zawinięty wokół głowy materiał, chroni ciało przed skaleczeniami.

„Zanim zostaniesz mężczyzną, najpierw musisz zostać mnichem” – Tak właśnie brzmi birmańskie powiedzenie, zgodnie z którym każdy dorosły mężczyzna powinien mieć za sobą pobyt w klasztorze. Mówimy tutaj o tradycji shinbyu, wedle której każdy chłopiec z buddyjskiej rodziny, przed ukończeniem 20. roku życia (najczęściej po 10 urodzinach) wstępuje do klasztoru. Ceremonia przejścia nazywana jest właśnie shinbyu i zaczyna się z samego rana procesją do klasztoru. Najważniejszym jej momentem jest ogolenie głów chłopców, czego dokonują starsi mnisi. Na koniec dnia odbywa się koncert, na którym bawią się wszyscy z okolicy.

Od tego momentu chłopiec wkracza w dorosłe życie. Jego pobyt w klasztorze musi trwać minimum tydzień, jednak zazwyczaj młodzi mężczyźni zostają przez rok, czerpiąc nauki i praktyki Buddy i Dharmy, które mają przybliżyć nowych mnichów do osiągnięcia nirwany. Mnisi traktowani są w zupełnie inny sposób niż reszta społeczeństwa – są oddzielną kategorią, która jest często uprzywilejowana. 

Aby poczuć prawdziwy klimat Birmy i chociaż trochę zaczerpnąć jej kultury, warto podczas pobytu uczestniczyć w birmańskich świętach, czy festiwalach. Jednym z popularnych festiwali jest Kachin Manao, podczas którego świętuje się Nowy Rok, zwycięstwa w bitwach czy np. pojednanie się grup etnicznych. Jest to dobra okazja do zobaczenia tradycyjnych tańców oraz strojów. Bardzo znany jest też Festiwal Pagoda Ananda w Baganie, który rozgrywa się wokół słynnej pagody. Wydarzenie trwa z miesiąc, jednak najbardziej intensywnie jest podczas pełni księżyca. Podczas festiwalu, okolice świątyni pełne są straganów, mieszkańców oraz mnichów. W kwietniu obchodzony jest Birmański Nowy Rok, czyli Festiwal Wody. Podczas trzech świątecznych dni, ulice są pełne oblewających się wzajemnie ludzi, którzy w ten sposób życzą sobie szczęścia.

Jak widzicie, kultura Birmy jest różnorodna i tak naprawdę jeszcze nie do końca znana większości turystów. Aby jak najlepiej skorzystać z wyjazdu i poznać bliżej mieszkańców, przedstawiamy Wam kilka wskazówek na temat tego, jakiego zachowania unikać, a które będzie mile widziane:

● Przed wejściem do świątyni, koniecznie zdejmijcie buty (to samo przed wejściem do domu), a także zadbajcie o to, aby zasłonić ramiona, nogi oraz dekolt,

● Dotyk w przypadku kobiet i mnichów jest niedozwolony, tak więc lepiej nie podbiegajcie do mnicha z chęcią uściskania go ;),

● Mingalaba to po birmańsku Dzień dobry. Mieszkańcy z uśmiechem reagują, gdy zaczyna się w ten sposób rozmowę,

● Birmańczycy przykładają wagę do tytułów związanych z wiekiem, tak więc najlepiej do nowopoznanych osób nie mówić od razu per Ty,

● Nietaktowne jest także publiczne pokazywanie emocji, podnoszenie głosu, czy nieodpowiedni ton,

● Lepiej abyście nie dotykali żadnego Birmańczyka w głowę, ponieważ jest to ważna część ciała ze względów duchowych,

● Również ze względu duchowych nie powinno się wskazywać na coś stopami oraz nie kierować ich w stronę Buddy – jest to najniższa, najbrudniejsza część ciała,

● Mile widziane jest jeśli przed zrobieniem zdjęcia, zapytacie o zgodę na jego wykonanie.

Źródło: http://www.abcbirma.pl/ 

>>>ZOBACZ TAKŻE: Jaki klimat panuje w Birmie?