UkrainaWprowadzenie

Każdy z nas kiedyś marzył o podróżach. Odległe kraje, magiczne krajobrazy, wspaniałe przygody… Z wiekiem zazwyczaj się statkujemy. Co jakiś czas tylko przychodzi do nas ta nieodparta chęć podróży. Dlaczego nie dać się porwać? Ukraina, nasz sąsiad, a więc kraj blisko położony, ma wiele do pokazania. Dzikie, górskie krajobrazy w Karpatach, potężne miasta (Kijów jest dwukrotnie większy od Warszawy!), średniowieczne twierdze... W dodatku wiele miejsc, jak choćby Chocim czy Lwów, jest mocno związanych z historią Polski. Nic, tylko ruszać :)

>>>SPRAWDŹ: Przygotujemy dla Ciebie miniprzewodnik z najważniejszymi informacjami o Ukrainie!

Ukraina (ukr. Україна, czyt. „ukrajina”) jest największym państwem Europy, nie licząc Rosji. Zajmuje powierzchnię ponad 603 tys. km². Na rozległych terenach żyje obecnie niecałe 43 miliony osób. Stolicą państwa jest leżące nad Dnieprem trzy milionowe miasto Kijów (ukr. Київ, czyt. „kyjiw”).

Językiem oficjalnym jest ukraiński, aczkolwiek w użyciu jest też rosyjski (głównie wschodnie rejony, do niedawna drugi oficjalny język) i specyficzna mieszanka rosyjskiego i ukraińskiego zwana „surżykiem” (ukr. суржик). Występuje ona głównie na wsiach w centralnej części państwa. Obowiązującym alfabetem jest cyrylica różniąca się nieznacznie od tej używanej w Rosji.

Państwo można zaklasyfikować jako republikę parlamentarną z wybieraną na 5-letnią kadencję Najwyższą Radą Ukrainy (ukr. Верхо́вна Ра́да Украї́ни, czyt. „werchowna rada ukrajiny”). Składa się ona z 450 posłów i jest organem ustawodawczym. Tak jak w Polsce, władzę wykonawczą sprawuje rząd.

Tereny Ukrainy są podzielone na 24 regiony (ukr. областi, czyt. „obłasti”), dwa miasta o statusie specjalnym (Kijów i Sewastopol) oraz Autonomiczną Republikę Krymu. Są to dane z 2013 roku. Z powodu wojny z Rosją i kryzysu, wielu Ukraińców wyemigrowało, a wjazd w niektóre części Ukrainy (Ługańsk, okolice Doniecka i Krym) może okazać się niemożliwy. Więcej informacji na ten temat znajduje się w historii i polityce wjazdowej. Dominującymi religiami są: prawosławie (Patriarchat Moskiewski i Kijowski), grekokatolicyzm (Kościół Katolicki obrządku bizantyjsko-ukriańskiego) i katolicyzm. W lato obowiązuje czas UTC+3, a zimą – UTC+2 (jedna godzina różnicy w stosunku do Polski). Za zakupy płaci się hrywnami (ukr. гривня, czyt. „hrywnia”). Kurs ze względów politycznych podlega mocnym wahaniom. Na dzień 15 grudnia wynosił 1 UAH = 0,1587 PLN.

Standard gniazdek elektrycznych jest taki sam jak w Polsce.

>>>ZOBACZ TEŻ: Zorganizujemy Twój wyjazd do Ukrainy za grosze! Kliknij tutaj, żeby dowiedzieć się więcej.

Geografia

Kraj położony jest w południowo-wschodniej części Europy. Od południa ograniczają ją morza Czarne i Azowskie. Linia brzegowa liczy ok. 2800 km i jest mocno zróżnicowana. Na zachodzie występują liczne zatoki z limanami (zalane doliny rzek w okolicach ich ujściach do morza). Na wschodzie wybrzeże jest płaskie, upstrzone mierzejami. Oprócz Półwyspu Krymskiego, do Ukrainy należy jeszcze oficjalnie 9 wysp. Państwami ościennymi są: Rosja od wschodu, Białoruś od północy, Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia i Mołdawia od zachodu. Długość granicy lądowej to łącznie ponad 4500 km.

Do najważniejszych miast w państwie, oprócz stolicy (północno-centralna część państwa), można zaliczyć także Lwów, Iwano-Frankowsk (dawny Stanisławów Polski), Użgorod i Czerniowce na zachodzie, Odessę i Cherson na południu, Charków, Donieck i Ługańsk na wschodzie.

Spojrzawszy na mapę Ukrainy, można ją podzielić na kilka regionów fizyko-geograficznych. Na zachodzie, od granicy z Polską do granicy z Rumunią ciągną się Karpaty. Tam też znajduje się najwyższy szczyt Ukrainy, Howerla (2061 m n.p.m.). Idąc na wschód i północ, znajdują się wyżyny aż do linii Dniepru. Rzeka, jak i wybrzeże morza są położone na nizinach. Obwody ługański i doniecki (zagłębie kopalń na Ukrainie) również znajdują się na wyżynie. Ukraina posiada blisko 40% światowych zasobów czarnoziemów (60% terytorium Ukrainy), co daje jej potężny potencjał rolniczy, do tej pory w pełni niewykorzystany.

>>>ZOBACZ TAKŻE: Jak spędzić weekend?

Historia

Chcąc zrozumieć historię naszego sąsiada, należy zacząć od końca IV wieku naszej ery. Wtedy założono miasto Kijów jako ośrodek handlowy pomiędzy skandynawskimi wikingami a Bizancjum. Miejscowość rozwijała się dzięki wymianie towarów i na początku X wieku stała się stolicą Rusi Kijowskiej (przeniesiono ją tam z Nowogrodu Wielkiego). Książę Włodzimierz I Wielki po rozeznaniu politycznym, podjął decyzję o przyjęciu przez Ruś wiary chrześcijańskiej z Bizancjum.

Po śmierci Jarosława I Mądrego, syna Włodzimierza I Wielkiego, państwo zostało podzielone pomiędzy jego licznych potomków. Księstwa te zostały podbite najpierw przez Mongołów w XIII wieku, a potem przez Tatarów i Litwinów. Ostało się tylko Księstwa Halicko-Wołyńskiego (w XIV wieku wchłonięte przez Polskę). Zajmowało ono tereny w okolicach m.in. następujących miast Chełma, Lublina i Lwowa. Księstwa na południu i wschodzie zostały pod kontrolą Złotej Ordy (Mongołowie).

Według niektórych Ruś Kijowska to pierwsze państwo ukraińskie. Inni poddają to twierdzenie w wątpliwość. Po najeździe Mongołów w XIII wieku i zniknięciu Księstwa Halicko-Wołyńskiego, Ukraina pojawiła się na mapie dopiero w XX wieku, a język ukraiński, w formie jaką znamy dzisiaj, dopiero na początku XIX wieku. Brak wspólnoty narodowej, która zaczęła się kształtować w XVI wieku, i własnego terytorium są głównym argumentem oponentów.

W 1596 roku na mocy Unii Lubelskiej ziemie ukraińskie, będące do tej pory pod kontrolą Wielkiego Księstwa Litewskiego, które wyparło ono Mongołów, stają się oficjalnie częścią Królestwa Polskiego. Cerkiew Prawosławna, prężnie działająca już za czasów Jagiellonów, zakłada pierwsze szkoły i akademie. Konkurują one z uczelniami Jezuitów próbującymi zaszczepić wiarę katolicką nawet tzw. „unitom” (ogólna nazwa na wiernych Kościoła Katolickiego obrządku bizantyjsko-ukriańskiego), którzy uznają papieża, ale pozostają przy rycie wschodnim. Wtedy rodzi się współczesna państwowość ukraińska, której pierwszymi przedstawicielami są Kozacy.

Z powodu nierównego traktowania arystokracji polskiej i kozackiej na korzyść tych pierwszych często wybuchały powstania. Niepokorny charakter Kozaków miał zapewne niebagatelny w tym udział (mówi się, że na Dzikie Pola uciekali przestępcy ścigani prawem). Skuteczne okazało się dopiero to przeprowadzone przez Bohdana Chmielnickiego w połowie XVII wieku. Zadnieprze i część kijowszczyzny została w jego wyniku podporządkowana Rosji. W tym samym czasie południowe obszary terytorium Ukrainy (Krym i część wybrzeża) były pod kontrolą Imperium Osmańskiego powoli wypieranego przez Rosję.

Pod koniec XVIII wieku, w wyniku rozbiorów Rzeczpospolitej Obojga Narodów, całe terytorium naszego sąsiada znajduje się w Imperium Rosyjskim. W tym okresie Ukraina to głównie ziemie rolnicze. Centrum życia kulturalnego przenosi się z Kijowa do Sankt Petersburga. Tam też na przełomie XVIII i XIX wieku zostaje opublikowana powieść Iwana Kotlarewskiego, „Eneida”, uważana za pierwsze dzieło literackie w języku ukraińskim. W poczet wybitnych ukraińskich twórców tworzących w tym okresie zaliczyć można także Tarasa Szewczenkę (z wykształcenia malarz, z zamiłowania pisarz) oraz Iwana Franko, poetę, pisarza i dramaturga. Dzieła wspomnianych autorów były cenzurowane lub zakazywano ich druku.

Sytuacja uległa zmianie po rewolucji lutowej i listopadowej w 1917 roku. Pozwolono na rozwój ukraińskiej kultury, a także na zawiązywanie się stowarzyszeń, w tym Ukraińskiej Centralnej Rady. Zaczęły powstawać wojskowe oddziały ukraińskie podporządkowane Radzie. Doprowadziło to do proklamowania niepodległości 20 listopada 1917 roku i powstania Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL). Państwo Polskie (II Rzeczpospolita) uznało na początku 1920 roku URL i zrzekło się roszczeń terytorialnych na wschód od ustalonej granicy. Zobowiązało się też do wspólnej walki z Armią Czerwoną. URL przetrwało do listopada 1920 roku. Na ziemiach ukraińskich pod panowaniem bolszewickim powstała Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka.

Istotną kwestią jest wojna o granicę pomiędzy II Rzeczpospolitą wspieraną przez Rumunię, a Zachodnioukraińską Ukraińską Republiką Ludową na przełomie 1918 i 1919 roku. Chodziło o tereny graniczne, czyli Galicję wschodnią. Wygraną przez II Rzeczpospolitą wojnę zapoczątkowali Polacy mieszkający we Lwowie i w Przemyślu sprzeciwiając się zbrojnie aneksji do Zachodniej Ukraińskiej Republiki Ludowej. Mimo zwycięstwa Wojska Polskiego, środowisko międzynarodowe, w tym Liga Narodów, uznało Galicję za ziemie sporne i ustanowiła tam autonomię pod protektoratem polskim.

W dwudziestoleciu międzywojennym na terenach polskich była próba podtrzymania kultury ukraińskiej zarówno metodami pokojowymi, jak i siłowymi (dywersyjnymi). Działania uznane za terrorystyczne (zagrażające porządkowi państwa) powodowały represje i akcje polonizacyjne.

Na ziemiach pod kontrolą Rosji próbowano wprowadzić kolektywizację. Zakończyło się to fiaskiem i przyniosło Wielki Głód (ukr. Голодомор, czyt. „hołodomor”) w latach 1932–1933. Szacuje się, że zmarło wtedy od 3,5 do 7 milionów Ukraińców. Dodatkowym ciosem były terror NKWD wymierzony w intelektualistów (także Polaków osiadłych na Ukrainie, głównie w Dołbyszu i okolicach).

Po rozpoczęci II wojny światowej całe terytorium współczesnej Ukrainy znalazło się pod panowaniem rosyjskim. Rozpoczęto proces sowietyzacji wszystkich mieszkańców czemu głośno sprzeciwiła się Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów pod dowództwem Stepana Bandery. Jej ramieniem zbrojnym została Ukraińska Powstańcza Armia (UPA). Po ataku Niemiec na Rosję znaczna część Ukrainy znalazła się pod kontrolą Niemiec. Na początku UPA walczyło z partyzantką polską, radziecką i administracją niemiecką. Potem nastąpił częściowy rozejm z Niemcami i UPA zaczęło wspierać Niemców (w 1943 powstały dywizjony SS-Hałyczyna i SS-Galizien). Pod koniec wojny UPA postanowiono poszerzyć swoją strefę wpływów. Polacy, Żydzi, Rosjanie, Ormianie i osoby innych narodowości miały się usunąć z Małopolski Wschodniej, Galicji i Wołynia lub zostać z niej usunięte siłą („wszelkimi możliwymi sposobami”). Doprowadziło to do Rzezi Wołyńskiej, ludobójstwa w którym zginęło 50 – 60 tys. osób (głównie Polaków). W akcjach odwetowych zamordowano kilka tysięcy Ukraińców.

Po wojnie nastąpiły masowe przesiedlenia w ramach akcji Wisła. Dotyczyło to ok. 850 tys. Polaków i 480 tys. Ukraińców, a do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (USSR) dołączono Krym. Za czasów USSR miała miejsce katastrofa w elektrowni jądrowej w Czarnobylu (26 kwietnia 1986 roku).

Ukraina oficjalnie uzyskała niepodległość 24 sierpnia 1991 roku a jej najnowsza historia od tego czasu jest szeroko komentowana na świecie. W 2004 roku odbyła się pomarańczowa rewolucja, która zmieniła oblicze sceny politycznej i osłabiła władzę Wiktora Janukowycza (ówczesny premier). Niestety w wyniku wewnętrznych konfliktów zmiany straciły impet i zostało zachowane status quo. W 2013 roku Janukowycz, sprawujący urząd prezydenta, nie podpisał umowy stowarzyszeniowej z UE. Decyzja ta, umotywowana gospodarczo (rosyjskie sankcje), nie spodobała się obywatelom, a zwłaszcza studentom. Rozpoczęli oni protest na głównym placu Kijowa, Majdanie Niezależności. Wkrótce dołączyli do nich politycy. W pewnym momencie zaczęło dochodzić do użycia siły przez obie strony. Szczyt konfliktu przypadł na luty 2014 roku. W centrum stolicy od 18 do 21 lutego odbyła się regularna bitwa pomiędzy Berkutem (jednostka specjalna milicji) a protestantami. W wyniku zajść zginęło ok. 100 osób, prezydent uciekł do Rosji, a Ukraina zaczęła budować państwo od nowa.

Nowe rządy nie spodobały się obywatelom na wschodzie i południu kraju, które popierały Janukowycza. Po ucieczce prezydenta do Rosji, na przetoczyła się tam fala protestów (najsilniejsze na Krymie). Siergiej Aksionow, prezydent Republiki Autonomicznej Krymu, „wyrażając wolę protestujących” zwrócił się do Rosji o pomoc w celu zapewnienia pokoju co doprowadziło do aneksji półwyspu przez Federację Rosyjską. Akt prawny włączenia Krymu i Sewastopola do FR podpisał Władimir Putin 16 marca 2016 roku (wcześniej Krym miał specjalny status). Ukraina nie uznaje odłączenia się Krymu, tak jak i międzynarodowa społeczność. Sprawa ta jest do dzisiaj przedmiotem sporu.

W wyniku protestów w dwóch obwodach nastąpiło powstanie nieuznawanych przez środowisko międzynarodowe republik: Donieckiej Republiki Ludowej (12 maja 2014 roku) i Ługańskiej Republiki Ludowej (12 maja 2014 roku). Kijów nie uznaje obu państw, a władze republik uważa za terrorystów. Próba siłowego włączenia zbuntowanych obwodów skończyła się nierozstrzygniętą do dzisiaj wojną domową.

>>>Jesteś miłośnikiem historii? Sprawdź więc dzieje innych krajów!

Ukraina jest podobna kulturowo do Polski, to fakt. Bez problemu znajdziecie tu pierogi (ukr. вареники, czyt. „warenyky”), barszcze (ukr. борщ, czyt. „borszcz”) i wiele innych potraw. Ulice i domy są oznakowane podobnie jak w Polsce, a język ukraiński, zwłaszcza na zachodzie kraju, przypomina trochę język polski. Nie dajcie się jednak zwieść, jest tam inaczej! Różnice są subtelne. Jedzenie chleba do większości potraw (w tym obiadowych) zaczerpnięte z Rosji w niektórych rejonach, zamiłowanie do butów na wysokich obcasach i futer, szalone klubowe życie to tylko początek długiej listy.

Oczywiście nie każdy stereotyp znajduje potwierdzenie w rzeczywistości. Na Ukrainie pije się dużo alkoholu, ale nie aż tyle, ile mówią. Dziewczyny ubierają się odważnie, ale zazwyczaj ze smakiem. Jak łatwo się przekonać będąc na miejscu, nie warto dawać wiary pozorom. Wyjątek tutaj stanowi korupcja. Mimo deklaracji władz i prób walki z nią, ciągle jest szeroko praktykowana. Najlepiej zrobicie unikając jakichkolwiek dwuznacznych sytuacji.

Duchowość i sprawy religijne u naszego sąsiada to złożona sytuacja. Ogólnie Ukraińcy nie są bardzo wierzący. W porównaniu z Polakami wypadają „blado”. Do cerkwi chodzą sporadycznie, ale wielu z nich deklaruje się jako prawosławni. Kościoły katolickie wypełnione są nierzadko Polakami lub ich potomkami. Komunizm zaszkodził Cerkwi dużo bardziej niż Kościołowi Katolickiemu. Wybierając się odwiedzić prawosławną świątynię warto zadbać o strój. Zdarza się, że duchowni wypraszają niestosownie ubranych. Panie powinny mieć chustę zakrywającą włosy i nogi zakryte minimum do kolan. Panowie powinni unikać zbyt krótkich spodenek i bluzek z ramiączkami.

Jak wszędzie, także i na Ukrainie istnieją tematy tabu. Ze względu na trudną historię i wiele niedomówień na etapie edukacji (zarówno po polskiej jak i ukraińskiej stronie), najlepiej unikać tematów historycznych. Ukraińcy uważają Banderę za swojego bohatera narodowego, a Unię Lubelską za okupację polską. Również najnowsza historia, od upadku ZSRR, budzi wiele emocji. Należy pamiętać, że w legalnych wyborach na rok przed wydarzeniami na Majdanie, wygrała partia prokomunistyczna. Rozmawiając, często nie sposób odgadnąć czy nasz towarzysz to nacjonalista, umiarkowany prawicowiec, czy może zadeklarowany komunista ubóstwiający Stalina. Nadmienimy jeszcze, że wiek nie gra tu roli.

>>>ZOBACZ TAKŻE: Jaki klimat panuje na Ukrainie?