CyprWprowadzenie

Cypr - trzecia co do wielkości wyspa na Morzu Śródziemnym, o bardzo długiej historii i niezwykle bogatej kulturze. Tu mieszają się wpływy wszystkich krajów ościennych, a także tych bardzo oddalonych, kultur Bliskiego Wschodu i Europy, Grecji, Włoch, Turcji, krajów arabskich, a od niedawna także Izraela i kultury żydowskiej. Oprócz tego można doświadczyć unikalnego smaku Cypru w każdym miejscu wyspy, doprawionego obyczajowością innych krajów. To wyjątkowe miejsce w Śródziemnomorzu zostało docenione przez bardzo wiele instytucji i organizacji zagranicznych, takich jak UNESCO, które swoim patronatem objęło zabytki w Pafos, archeologiczne stanowisko Chirokitia, czy Bizantyjskie Kościoły na wzgórzach gór Troodos.

>>>ZOBACZ TEŻ: Zorganizujemy Twój wyjazd na Cypr za grosze! Kliknij tutaj, żeby dowiedzieć się więcej.

Cypr leży we wschodniej, azjatyckiej części Morza Śródziemnego. Cała powierzchnia wyspy wynosi ok. 9200 km2, a zamieszkuje ją ponad milion osób. Krajobraz jest głównie nizinny z dwoma głównymi masywami górskimi: Troodos na zachodzie i Kyrenia na północnym wschodzie. Oba z nich przyciągają malowniczymi widokami, egzotyczną przyrodą i lasami nie do znalezienia w innych częściach wyspy. Oprócz tego znajduje się w nich wiele ukrytych monastyrów i cerkwi, wypełnionymi bogactwem sztuki prawosławia i malowidłami w stylu bizantyjskim.

Na Cyprze ludzie porozumiewają się dwoma językami, greckim i tureckim, w zależności od części wyspy. Na południu mieszkają głównie Grecy, ale nie jest problemem komunikacja w języku angielskim, czy rosyjskim, ponieważ liczba turystów z tych krajów jest przeważająca. Na północy natomiast dominuje język turecki. Turcy są bardzo przyjaźnie nastawieni do Polaków, często starają porozumiewać się po polsku, a służby graniczne patrzą na nas z większą życzliwością. Oprócz pięknych plaż i luksusowych kurortów, Cypr kusi pasjonatów historii i wszelkich starożytności.

>>>Jesteś miłośnikiem historii? Sprawdź więc dzieje innych krajów!

Jego historia zaczęła się bardzo dawno temu, kiedy na bezludną wyspę zaczęły napływać ludy z krain Anatolii i Bliskiego Wschodu. Pierwsze ślady stałego osadnictwa datuje się na czasy neolitu, czyli około 8 000 lat temu. To właśnie w tym czasie ludy ościenne sprowadziły nowe zwierzęta na wyspę, na której wcześniej mieszkały jedynie karłowate słonie i hipopotamy. Co ciekawe, uważa się, że również tutaj, a nie w sławnym Egipcie, po raz pierwszy oswojono kota. W epoce kamienia i brązu Cypr przeradza się w centrum wydobycia metali, co pomoże mu potem w utrzymaniu wysokiej pozycji wśród ludów Bliskiego Wschodu. Naturalne złoża np. miedzi oraz strategiczne położenie wyspy sprowadziły na nią Mykeńczyków, którzy bezpośrednio przyczynili się do rozwoju kultury i sztuki Cypru. Po nich przybyli Grecy, zakładając swoje kolonie i wdrażając idee w kształtujące się społeczności cypryjskie.

Okres XI wieku p.n.e. charakteryzuje się upadkiem wielkich miast epoki brązu. W większości przypadków były to przyczyny środowiskowe, bowiem na ten czas w tym regionie datuje się serię trzęsień ziemi. Nie tylko przyczyny naturalne stoją za odmiennością tego wieku na Cyprze. Powstaje wtedy coraz więcej miast-państw, zwanych Królestwami, które według legend miały być utworzone przez bohaterów Wojny Trojańskiej. Nie stoi to w zupełnym oderwaniu od faktów historycznych - możliwe, że właśnie wtedy kończy się ostatnia wielka fala osadnictwa Achajskiego. Od tego momentu zanotować można ciągłą hellenizację i zacieśnianie więzi z kulturą grecką rozciągającą się już prawie dookoła całego Morza Śródziemnego.

Po okupacji asyryjskiej w czasach archaicznych Cypr przeszedł w ręce egipskiego faraona Ahmose II, zwanego również Amazisem. Egipska kultura nie zwalczyła jednak greckich wpływów, szczególnie mocnych w tym czasie.

Około roku 480 p.n.e. zaczyna się epoka klasyczna, znana światu z pięknych budowli Akropolu w Atenach. Te czasy szczególnie dotknęły wyspę - znalazła się ona pośrodku wojny Greków z Persami. Pomimo tego Cypr stał się częścią Imperium Perskiego, zachowując przy tym dużą autonomię. W końcu V w. p.n.e. wyspa staje się ważnym centrum kulturowym, handlowym i politycznym. W tym czasie na Cypr cały czas docierają wpływy kultury greckiej, która dla mieszkańców była szczególnie atrakcyjna.

Panowanie obcej kultury zakończyło się tylko na jakiś czas, po wschodnich podbojach Aleksandra Wielkiego. Po jego śmierci władzę nad wyspą przejął Ptolemeusz. Władał on również Królestwem Egiptu, skąd na wyspę dotarło bardzo wiele egipskich wpływów. Podobieństwa można zauważyć w ceramice, rzeźbie, a także w wytwórstwie małych figurek.

Następnie, wraz z rozrostem terytorium Imperium, Cypr wpada w ręce Rzymian. To dzięki nim wyspa posiada swoją obecną nazwę. Z powodu wydobycia miedzi, nowi mieszkańcy wyspy nazwali ją dosłownie, od łacińskiego słowa “cuprum”.

>>>SPRAWDŹ: Przygotujemy dla Ciebie miniprzewodnik z najważniejszymi informacjami o Cyprze!

W 330 roku stolica Cesarstwa Rzymskiego została przeniesiona przez cesarza Konstantyna do małej rzymskiej osady, Bizancjum, później zwanej Konstantynopolem. Sześćdziesiąt pięć lat później Cesarstwo zostało podzielone na dwie części: Zachodnią, ze stolicą w Rzymie i Wschodnią, ze stolicą w Konstantynopolu, do którego Cypr przynależny był aż do XII wieku.

Na początku czasów bizantyjskich, w epoce wczesnego chrześcijaństwa, wzrosło znaczenie Kościoła, na wyspie zupełnie samodzielnego. W 488 roku cesarz bizantyjski Zeno przyznał arcybiskupowi Cypru noszenie purpury, cesarskiego koloru, oraz możliwość trzymania cesarskiego berła i podpisywania się czerwonym atramentem, co tym bardziej podkreślało rangę cypryjskiego Kościoła.

Pierwsze wieki epoki Bizancjum na Cyprze odznaczają się pokojem, rozrostem miast, powstawaniem nowych i przenoszeniem się ośrodków miejskich ze swoich poprzednich miejsc, co spowodowane było powracającymi trzęsieniami ziemi. Stolica wyspy przeniesiona została z Pafos do Salaminy, zwanej wtedy również Konstancją, znajdującą się niedaleko obecnej Famagusty. Amathous, jedno z królestw i ważne centrum kulturowe od czasów rzymskich, przekształca się w Neapolis, Nemesos, by ostatecznie, w epoce frankijskiej, stać się istniejącym do dzisiaj Limassol. Leżące w środku wyspy małe miasto Ledra otrzymuje nazwę “Lefkozja”, a między XI i XII wiekiem staje się stolicą Cypru.

XII wiek stał się przełomem w historii Cypru. Słynny król Anglii, Ryszard Lwie Serce, docenił wartość położenia wyspy jako miejsca na bazę i zaplecze dla Trzeciej Krucjaty. Po trudnościach związanych z buntami mieszkańców, król oddał ją w ręce Templariuszy, którzy później również z niej zrezygnowali. Król Ryszard ostatecznie sprzedał Cypr byłemu królowi Jerozolimy, który nazywał się Guy de Lusignan, założycielowi dynastii królów i królowych Cypru, rozpoczynając panowanie frankijskie. Nowy feudalny reżim zastąpił Prawosławie Katolicyzmem. W 1291 r. Mamelukowie z Egiptu podbili miasto Akka blisko Jerozolimy, Cypr stał się jedyną ostoją Chrześcijaństwa na Wschodzie. Frankijski król przyznał przywileje wielkim miastom handlowym takim jak Wenecja i Genua, co nie przysporzyło mieszkańcom korzyści.

Pomimo konfliktów z miastami Zachodu, XIV w. dla Cypru jest czasem rozrostu nowej stolicy - Lefkozji oraz Famagusty w centra miejskie i handlowe, mogące konkurować z resztą Śródziemnomorza. W Średniowieczu Cypr skupił się na produkcji i eksporcie cukru, wina, zboża, a także glazurowanych naczyń glinianych; następnie popularne stały się wytwórnie tkanin oraz koronek.

Czasy nowożytne zaczynają się kiedy ostatnia królowa Cypru, Katarzyna Cornaro, żona króla Jamesa II i siostra weneckiego arystokraty Andreasa Cornaro w 1489 przekazała wyspę Wenecji, włączając ją do Republiki. Wyparto zarazem Genueńczyków, zamieszkujących w dużej mierze Cypr, sprawiając, że został on zdominowany całkowicie przez Wenecjan w kwestii prawa, administracji i kultury, a przede wszystkim handlu.

W 1522 roku Turcy zajęli Rodos, co wywołało panikę na Cyprze. W strachu przed najazdem Wenecjanie zbudowali nowe, silne mury obronne wokół Lefkozji oraz umocnili te istniejące w Ammochostos (Famagusta). Jak przewidziano, turecki najazd rozpoczął się krótko po zajęciu północnych wysp Morza Śródziemnego. W roku 1571 upadło Ammochostos. W kolejnych latach chrześcijanie rzymscy zostali wygnani z wyspy, która teraz należała do muzłumanów. Jednak wydali oni serię przywilejów przyznającą Ortodoksyjnemu Kościołowi Cypru pierwszeństwo w sferze religii i polityki.

Przez 307 lat okupacji tureckiej Cypryjczycy przeszli przez wiele cierpień, wliczając w to walkę o niepodległość Grecji w 1821 roku, egzekucję arcybiskupa Kyprianosa i trzech biskupów i około 470 kleryków i świeckich.

W 1878 roku Turcy podpisali tajny pakt z Wielką Brytanią oddając Cypr w ręce tych ostatnich. Pomimo wielkich oczekiwań w stosunku do Brytyjczyków, m.in. wyrażanej chęci fuzji z Grecją, nie zmienili oni zasadniczo nic w ustroju czy statusie socjoekonomicznym Cypryjczyków. Niezadowolenie rosło. W końcu w 1931 roku doszło do powstania przeciw brytyjskim rządom, co doprowadziło do jeszcze mocniejszego reżimu i potraktowania Cypru jak kolonii. Mieszkańcy nie poddali się jednak i nadal naciskali na władze w celu unii z Grecją.

 >>>ZOBACZ TAKŻE: Budowy, które pochłonęły najwięcej istnień ludzkich.

Ostatecznie w roku 1950 zdecydowano się przeprowadzić referendum, w którym ponad 95% głosujących wyraziło chęć unii. Jednak brytyjski rząd nie zareagował. W tym samym roku arcybiskupem został Makarios III. To on zainspirował i zmotywował cypryjskich Greków do walki o niepodległość w latach 1955-59. Walki zakończyły się połowicznym sukcesem - Cypr został oswobodzony z brytyjskiej opresji, jednak nie połączył się z Grecją. Porozumienie Zurych-Londyn zatwierdziło w 1960 r. stworzenie niezależnej Republiki Cypru, z arcybiskupem Makariosem III jako pierwszym prezydentem. Wielka Brytania zachowała dwie bazy wojskowe: Dhekelia i Akrotiri-Episkomi.

Pomimo jasnych wytycznych w konstytucji Cypru, które zapewniały wolność wszystkim mieszkańcom, jej złożoność sprawiła, że stała się trudna do wdrożenia. W 1963 prezydent zaproponował poprawki w konstytucji, mające rozwiązać problem narastającego napięcia między społecznością grecką i turecką, jednak ta ostatnia razem z Turcją je odrzuciły. Tak rozpoczął się trwający do teraz konflikt. W rok później Turcy Cypryjscy wycofali się z rządu i utworzyli własny organ “Tymczasową Administrację Turków Cypryjskich”, co zaniepokoiło ONZ. Ci ostatni, w odpowiedzi na wewnątrzspołeczne problemy mieszkańców wyspy, zainstalowali na niej placówki z wyszkolonymi funkcjonariuszami służące do utrzymywania pokoju.

W 1974 roku rządząca wtedy grupa żołnierzy tureckich w Grecji umieściła jeden oddział na Cyprze, który miał być wymierzony w prezydenta Makariosa. Turcja jednak wykorzystała ten moment na zaatakowanie i rozpoczęcie okupacji 37% terytorium wyspy. Oznaczało to przesiedlenie 200000 Greków Cypryjskich z okupowanej północnej części wyspy na południe, wielu z nich zginęło w walkach. Pomimo potępienia działań Turcji, żadna organizacja rządowa krajów ościennych i europejskich nie zareagowała na tyle, by usunąć jednostki tureckie z Cypru. 1 maja 2004 roku, pomimo ciężkiej sytuacji politycznej, Cypr został włączony w poczet państw Unii Europejskiej. Rozmowy dotyczące połączenia obu części i rozwiązania problemu są kontynuowane, przy współpracy rządów greckiej i tureckiej strony.

Życie na Cyprze mija szybko i przyjemnie. Panuje tu niemal codziennie piękna pogoda, nawet w centrum stolicy widać bezchmurne, rozgwieżdżone niebo. Niewielkim kosztem można doświadczyć luksusowego wypoczynku na plażach, chociaż różnica cen wynikająca z innej waluty może czasem niemiło zaskoczyć. Wiele produktów jest tańszych, niektórych popularnych w Polsce nie ma nawet na rynku. Panuje także na wyspie moda na tzn. bułgarską różę, czyli kosmetyki sprowadzane z Bułgarii. Warto zapoznawać się z miejscową modą i trendami, które czasem są skrajnie różne od europejskich (np. tradycyjne stroje tureckie, czy arabskie obuwie rodem z Alladyna). Wieczorami można natrafić na tancerkę tańca brzucha w Nikozji, a w Pafos natomiast legionistów rzymskich; Cypr jest pełen niespodzianek.

Miasta zazwyczaj są bardzo bezpieczne, mimo że na ulicach nie spotyka się wielu patroli policji. Cypryjczycy odznaczają się inną kulturą spożywania alkoholu, przez co nie zobaczy się wielu głośnych ludzi na ulicach późną nocą. Tryb życia jest również inny – ludzie starają się wstawać jak najwcześniej, by uniknąć słońca południa, kiedy zazwyczaj organizowana jest przerwa w pracy czy szkołach, i spędzają wieczory w pracy lub z przyjaciółmi.

>>>ZOBACZ TAKŻE: Jaki klimat panuje na Cyprze?